Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί την παρουσίαση της Βάλης Σκρεμμύδα του νέου μυθιστορήματος της Σώτης Τριανταφύλλου, «Το τυφλό γουρούνι στη Δεύτερη οδό. Χρονικό σε πόλεις με ποτάμι» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. Η παρουσίαση έγινε στην Πάτρα, στο Πολύεδρο, στις 29 Σεπτεμβρίου 2025
- Της Βάλης Σκρεμμύδα, Μεταδιδακτορική ερευνήτρια Νεοελληνικής και Ιταλικής Φιλολογίας
Για τη Σώτη Τριανταφύλλου, μια μέρα χωρίς να μάθει κάτι νέο είναι μια χαμένη μέρα, μια μέρα κενή, χωρίς νόημα, αφού, όπως έχει εξομολογηθεί η ίδια, η ζωή της χωρίς μάθηση θα έμοιαζε άδεια και δίχως σκοπό. Πολυγραφότατη η συγγραφέας, λάτρης της αέναης μάθησης, διαβάζει, ερευνά και ενημερώνεται για να κατορθώσει να γράψει λογοτεχνικά κείμενα και ποιήματα.
Μέσα από τα έργα της στρέφεται ενάντια σε οποιαδήποτε μορφή βίας και αυτό γίνεται εμφανές με την επιλογή της να δίνει φωνή ιδιαίτερο ρόλο στους χαρακτήρες των βιβλίων της, όπου συχνά αντιμάχονται το κακό σε κάθε του μορφή. Έχοντας πραγματοποιήσει σπουδές στην Αμερικάνικη λογοτεχνία, διακρίνεται για το ανήσυχο πνεύμα της, τον αιχμηρό λόγο της, την ευθύτητά της και το πλούσιο λογοτεχνικό της έργο. Η τεράστια συμβολή της στα γράμματα και τις τέχνες εκτιμάται ιδιαίτερα από τις νεότερες γενιές, οι οποίες εντυπωσιάζονται από την ειλικρινή και αβίαστη αμεσότητα του λόγου της.
Με την ιδιαίτερη τεχνική της, η συγγραφέας χρησιμοποιεί πρόσωπα, ιστορικά γεγονότα και καταστάσεις πραγματοποιώντας το δικό της ρεπορτάζ, προβάλλοντας ήθη, έθιμα, αξίες και αντιλήψεις της εποχής που πραγματεύεται, ενώ συνηθίζει να μεταφέρει την αφήγησή της σε τόπους μακρινούς, όπως η Σικελία, το Πίτσμπουργκ, το Λος Άντζελες, η Νέα Υόρκη και το Μέμφις, όπως ακριβώς και στο εν λόγω βιβλίο που πραγματευόμαστε.
Σε ό,τι αφορά στον τίτλο του μυθιστορήματος θα πρέπει να επισημανθεί ότι δεν αναφέρεται σε κάποιο ζώο. «Τυφλά γουρούνια» ονομάζονταν τα σαλούν όπου, την εποχή της ποτοαπαγόρευσης, σέρβιραν αλκοόλ και νοθευμένα ποτά. Το μυθιστόρημα έχει ως αφηγηματικό άξονα τις αναμνήσεις ενός κομμουνιστή, του θείου Λη, ενός Αμερικανού Κόκκινου. Μέσα από τις σελίδες ενός βιβλίου που κρατά ο πρωταγωνιστής, οι αναμνήσεις αυτές ζωντανεύουν και ο αναγνώστης παρακολουθεί και μοιάζει σχεδόν σαν να συμμετέχει στα γεγονότα που σημάδεψαν και διαμόρφωσαν την ιστορία του 20ού αιώνα
Το έργο θα μπορούσε, σύμφωνα με τα αφηγηματικά του χαρακτηριστικά, να ενταχθεί στην κατηγορία του κοινωνικού ρεπορτάζ, με έντονα ρεπορταζικά στοιχεία.
Η συγγραφέας, έχοντας βιώσει την πραγματικότητα της Αμερικής και ειδικότερα του Αμερικάνικου Νότου, εκφράζει τη βαθιά της ανησυχία για τις δύσκολες κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες που επικρατούν στην Αμερική σχετικά με τη δημοκρατία και τους θεσμούς. Μια δημοκρατία ασθμαίνουσα και κατακερματισμένη ειδικά μετά την επικράτηση μιας αμφιλεγόμενης προσωπικότητας, όπως αυτής του τελευταίου προέδρου της. Παρ’ όλες όμως τις διαπιστώσεις η κοινωνία παραμένει απαθής στα πολιτικά γεγονότα, σαν να μην αντιλαμβάνεται τους επερχόμενους κινδύνους.
«Ο ύπνος της λογικής γεννά τέρατα», έγραψε ο Φρανσίσκο Γκόγια. Στο Τυφλό γουρούνι στη Δεύτερη Οδό η συγγραφέας στρέφει το βλέμμα της στους μετανάστες της Νότιας Αμερικής, παρουσιάζοντας την ιστορία μιας ελληνικής οικογένειας, της οικογένειας Φιλιππόπουλου ή αλλιώς Φίλιπς, όπως έχει μετονομαστεί στην Αμερική. Γίνονται σημαντικές αναφορές σε συμβάντα όπως η φυλετική βία, η διαμάχη μαύρων – λευκών, φονικά, δολοφονίες, πολιτικά σκάνδαλα και απαγωγές.
Κεντρικό πρόσωπο της ιστορίας είναι ο Κρις Φίλιπς, ο οποίος έχει την ιδιότητα του αφηγητή και δημοσιογράφου στην Αμερικάνικη εφημερίδα Κήρυξ. Μέσα από τη δημοσιογραφική ματιά του πρωταγωνιστή ο αναγνώστης γίνεται μάρτυρας της πραγματικότητας του Αμερικάνικου Νότου, ο οποίος είναι συνυφασμένος με την παρανομία και την εγκληματικότητα.
Ο αφηγητής, εξαιτίας του πατέρα του και της εμπλοκής του με τον υπόκοσμο, έχει γνωρίσει όλες τις πλευρές του, σε αντίθεση με τον θείο του, ο οποίος έχει κομμουνιστικά φρονήματα και πεποιθήσεις και δεν παρουσιάζει τέτοιου είδους τάσεις.
Μέσα από τον ρόλο τού Κρις ως δημοσιογράφου και αρθρογράφου στην εφημερίδα Κήρυξ παρακολουθούμε ως αναγνώστες και εντασσόμαστε αφηγηματικά σε ιστορικά και κοινωνικοπολιτικά γεγονότα που σημάδεψαν της Ιστορία της Αμερικής και της Ευρώπης όπως η δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ.
Ο αναγνώστης παρακολουθεί την ιστορία της οικογένειας Φιλιππόπουλου μέσα από δύο διαφορετικές διαστάσεις. Από τη μια, η αφήγηση του παππού και από την άλλη, η αφήγηση των παιδιών που έχουν μεταναστεύσει στην Αμερική. Ο ιδιόμορφος και αποστασιοποιημένος διάλογος του πατέρα με τα παιδιά παρουσιάζει τις δύο διαφορετικές κοινωνικές πραγματικότητες, οι οποίες συμπληρώνονται και συγκρούονται ανάλογα με τις κοινωνικές συνθήκες, αντιλήψεις και εξελίξεις στην Ελλάδα, την Αμερική καθώς και στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Η αφήγηση της συγγραφέως περιέχει ορισμένα αυτοβιογραφικά στοιχεία, τα οποία ζωντανεύουν στα μάτια του αναγνώστη μέσα από τις επιστολές του παππού και το πλούσιο δημοσιογραφικό της ρεπορτάζ. Στην πραγματικότητα, όπως αντιλαμβάνεται ο αναγνώστης, το ρεπορτάζ αυτό υποκρύπτει τη δημοσιογραφική οπτική της συγγραφέως, ενισχύοντας έτσι την έντονη ταύτιση μεταξύ τους.
Το Τυφλό Γουρούνι είναι ένα μυθιστόρημα με έντονη πλοκή, το οποίο, όπως αναφέρει η συγγραφέας χιουμοριστικά αλλά και απόλυτα ρεαλιστικά, μοιάζει με μια «κατσαρόλα» συναισθημάτων και ανατροπών, όπου αναμειγνύεται το ρεαλιστικό στοιχείο με το φανταστικό.
Ίσως το κλειδί που ξεκλειδώνει αυτή την περίεργη και συναισθηματική περίπλοκη ιστορία του παππού, που γράφτηκε σε τετράδια ανάμεσα στις περιπλανήσεις της συγγραφέως στους αμερικάνικους αυτοκινητοδρόμους, να θέλει να καταδείξει και την πάλη μεταξύ των ανθρώπων, τον πόνο του νόστου και την αβεβαιότητα που προκαλεί η σωματική και πνευματική απόσταση των ανθρώπων. «Αυτοί που μένουν και αυτοί που φεύγουν πονούν το ίδιο», γράφει η Elena Ferrante.
Κυρίες και κύριοι,
Το Τυφλό Γουρούνι στη Δεύτερη Οδό της Σώτης Τριανταφύλλου δεν είναι απλώς ένα μυθιστόρημα. Είναι μια πολυεπίπεδη αφήγηση που συνδυάζει ρεαλισμό και φαντασία, αυτοβιογραφικά στοιχεία και κοινωνική παρατήρηση. Μέσα από τις ιστορίες του παππού και των παιδιών που μεταναστεύουν στην Αμερική, η συγγραφέας μας φέρνει κοντά στις συγκρούσεις, στα ηθικά διλήμματα και τις αδικίες της εποχής. Το ταξίδι, οι πόλεις, τα σαλούν και οι δρόμοι του Αμερικανικού Νότου δεν είναι απλά σκηνικά· είναι ζωντανοί χώροι που διαμορφώνουν τους χαρακτήρες και την ταυτότητα των ανθρώπων και υπενθυμίζουν ότι η αναζήτηση νοήματος και η ανθρώπινη αντοχή παραμένουν η πιο δυνατή κληρονομιά του ανθρώπου.
Η χρήση του χώρου και του ταξιδιού ως αφηγηματικών εργαλείων ενισχύει την αίσθηση ταυτότητας και νόστου, ενώ η ειρωνεία και το χιούμορ προσδίδουν βάθος και ζωντάνια στην αφήγηση. Έτσι, το έργο καταφέρνει να συνδέσει την προσωπική ιστορία με τη διαχρονική και οικουμενική αναζήτηση νοήματος, αφήνοντας στον αναγνώστη έντονη αίσθηση συμμετοχής, συγκίνησης και προβληματισμού.
Έντονη είναι και η διεπιστημονική διάσταση του έργου: η συγγραφέας ενσωματώνει στοιχεία ιστορίας, κοινωνιολογίας και πολιτικής επιστήμης, χωρίς να υπονομεύει την αφηγηματική ροή. Η σύνδεση της προσωπικής ιστορίας μιας οικογένειας με τις μεγάλες κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές προσδίδει στο μυθιστόρημα έναν χαρακτήρα οικουμενικότητας και διαχρονικότητας.
Συνολικά, Το Τυφλό Γουρούνι δεν είναι μόνο ένα μυθιστόρημα για την Αμερική και τους μετανάστες, αλλά και μια εξερεύνηση των ανθρώπινων σχέσεων, της μνήμης, της ηθικής και της αέναης αναζήτησης νοήματος μέσα σε έναν κόσμο που συχνά φαίνεται να παραβλέπει τους κινδύνους και τις αδικίες του. Η συγγραφέας κατορθώνει να συνδυάσει ρεαλισμό, χιούμορ, αυτοβιογραφικά στοιχεία και κοινωνική παρατήρηση σε ένα συνεκτικό και πολυδιάστατο έργο.
